พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงตระหนักถึงภยันตรายที่อาจเกิดขึ้นกับสยามจากการรุกรานของประเทศตะวันตกลุ่มล่าอาณานิคมตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ เมื่อครั้งฝรั่งเศสเข้าครอบครองเขมรซึ่งเป็นประเทศราชของสยามในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ดังนั้นหลังจากเสด็จขึ้นครองราชสมบัติจึงโปรดให้มีการพัฒนาประเทศในทุก ๆ ด้าน เพื่อให้บ้านเมืองเจริญทัดเทียมนานาอารยะประเทศ รวมทั้งให้เลิกทาส ภายหลังวิกฤตการณ์ ร.ศ.๑๑๒ (พ.ศ. ๒๔๓๖) ฝรั่งเศสเข้ายึดจันทบุรีและดินแดนลาวทางฝั่งซ้ายของแม่น้ำโขง ทรงแก้ไขสถานการณ์โดยทรงดำเนินนโยบายทางการเมือง มีการเสด็จประพาสยุโรปถึง ๒ ครั้ง เพื่อหาพันธมิตรและหาทางเจรจากับฝรั่งเศสโดยตรง ส่งผลให้ฝรั่งเศสยุติการรุกรานสยาม และยกเลิกสิทธิสภาพนอกอาณาเขต